Սեր, հարաբերություններ, ընտանիք
Ծերությունը Հայաստանում. տարեցների փոփոխվող դերը հայ ընտանիքում (մաս 1-ին)
![Ծերությունը Հայաստանում. տարեցների փոփոխվող դերը հայ ընտանիքում (մաս 1-ին) Ծերությունը Հայաստանում. տարեցների փոփոխվող դերը հայ ընտանիքում (մաս 1-ին)](up/article/big/picture_19384.jpg)
Տնտեսական և քաղաքական խնդիրները, ինչպիսիք են, օրինակ՝ Խորհրդային Միության փլուզումը, 80-ականների վերջի ավերիչ երկրաշարժը, 90-ականների սկզբին հարևան Ադրբեջանի հետ պատերազմը, Հայաստանում շատերի համար հանգեցրին ծանր սոցիալական վիճակի:
Կյանքն այս երկրում լի է դժվարություններով հատկապես տարեց մարդկանց համար, որոնք կազմում են բնակչության 16 տոկոսը: Չափազանց ցածր կենսաթոշակներով, առողջապահական ծառայությունների բարձր գներով և սակավաթիվ հոգեկան առողջության հիվանդանոցներով պայմանավորված՝ շատ մեծահասակներ ստիպված են յոլա գնալ առանց պատշաճ խնամքի:
Սոցիալական աշխատողների, պետական պաշտոնյաների և հենց տարեցներից ոմանց խոսքով՝ փոփոխությունները գալիս են, թեև դանդաղ քայլերով: Սկսած վերջերս իրականացված կենսաթոշակային դաշտի բարեփոխումներից և կառավարության նոր ծրագրերից մինչև տարեցների խնդիրների մասին իրազեկման բարձրացում՝ այս հոդվածաշարը նպատակ ունի ցույց տալու, թե ի´նչ է նշանակում Հայաստանում ծերանալը …
Երևանում մի բարձրահարկ բետոնե շենքի 9-րդ հարկում բնակվող 65-ամյա Ռոզա Աթոյանը բացում է դուռը ու ինձ ներս հրավիրում իր լուսավոր և անթերի մաքրությամբ փայլող երեքսենյականոց բնակարան, որտեղ նա ապրում է իր ընտանիքի յոթ անդամների հետ:
«Աղջիկս էստեղ է քնում երեխայի հետ»,- ասում է նա՝ ցույց տալով փոքրիկ ննջարանը: Նա բարձրացրեց ծածկոցը, որի տակից ցցված էին ներքնակի մետաղե զսպանակները:
Երկրորդ ննջարանը տիկին Ռոզայի ավագ որդունն ու կնոջն է: Ուղեկցելով ինձ դեպի հյուրասենյակ՝ ասաց. «Ես էլ էստեղ եմ քնում», ձեռքը դնելով կարմիր ու շագանակագույն գորգով ծածկված բազմոցի վրա: Նեղլիկ խոհանոցով անցնելով՝ նա ինձ ուղեկցեց դեպի խորդանոց, որի պատին հենված էին երեք ծալովի մահճակալներ: «Ամուսինս երկու թոռներիս հետ սրանց վրա են քնում»,- ասաց նա:
Տիկին Ռոզայի ավագ որդին աշխատում է Ղազախստանում՝ խորովածի գործ է անում, իսկ ընտանիքն իր առօրյա ծախսերը հազիվ հոգում է կենսաթոշակով ու հաշմանդամության նպաստով: Ութ հոգանոց ընտանիքը, որտեղ ամենակրտսերը 11 տարեկան է, իսկ ամենամեծը՝ 74, ամսական ունի մոտավոր հաշվարկով 125.000 դրամ (305 դոլար): Որդու ուղարկածից ստիպված լինելով վճարել թոռներից մեկի համակարգչային քոլեջի, մյուսի բժշկական համալսարանի ուսման վարձերը՝ արդեն բավական ժամանակ է` նրանց ֆինանսական վիճակը ծանր է:
Տիկին Ռոզայի նման տարեց մարդիկ, որոնք միասին ապրում են մեծ ընտանիքներով, որոնք սերունդների և տարամիտվող կյանքի նպատակների էկլեկտիկ մի խառնուրդ են, բնորոշ են Հայաստանին: Ընտանիքները ստիպված են համատեղ ապրել՝ ծախսերը նվազեցնելու նպատակով: Չնայած վերջին տարիների միտումը փոքր ընտանիքներն են, իսկ տան մեծերը կա´մ ապրում են առանձին, կա´մ սակավաթիվ ծերանոցներից մեկում, Հայաստանի տնտեսական անկումն իր բացասական ազդեցությունն ունի ընտանիքների և հատկապես տարեցների ապրելակերպի վրա:
50-ից բարձր մարդկանց 73 տոկոսը գոյատևում է նվազագույն սպառողական զամբյուղով նախատեսված 42.000 դրամով (103 դոլար). սա է համարվում կենսապահովման նվազագույն գումարը` ըստ ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի շրջանակներում Ազգային վիճակագրական ծառայության (ԱՎԾ) կողմից 2008 թ. իրականացված տարեցների մասին ուսումնասիրության արդյունքների: Կյանքի տևողության ավելացումը և երիտասարդների արտագաղթը նույնպես նշանակում են, որ այս ծերացող հասարակությունում խնդիրներն արագ չեն հաղթահարվի:
Հայաստանում ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի ներկայացուցիչ Գարիկ Հայրապետյանի խոսքով՝ մինչև 2024 թ. Հայաստանի 60-ն անց բնակչության թիվը կհասնի 21 տոկոսի: «Մենք հասկանում ենք, որ տարեցները հասարակության համար հարստություն են իրենց կուտակած փորձով և գիտելիքներով»,- ասում է նա՝ անդրադառնալով ծերացող հասարակության հնարավոր հետևանքների մասին աճող մտահոգություններին, քանի որ տարեցների թվի աճն արդեն իսկ բեռ է թե´ կենսաթոշակային և թե´ առողջապահության համակարգերի համար: - Բայց հասարակությունը պարտավոր է պատշաճ կյանք ապահովել [ծերերի համար]»:
Երիտասարդների արտագաղթն ավելի է սրում խնդիրը: Թեև արտերկրից հաճախ ֆինանսապես օգնում են ընտանիքի մեծերին, միևնույն է, աստիճանաբար աճում է այն տարեցների թիվը, որոնք ստիպված են ինքնուրույն հոգալ իրենց կարիքները:
Ըստ Հայրապետյանի՝ երբ տարիներ շարունակ հարազատների միջև շփման միակ միջոցը դառնում են սկայպով հեռախոսազանգերը, ընտանեկան կապերը գնալով թուլանում են: «Սա հանգեցնում է նրան, որ նոր սերունդն այլևս այդ աստիճան չի կարևորում ընտանիքը»,- ասում է նա: Իսկ մի երկրում, որտեղ գրեթե իսպառ բացակայում են կենսաթոշակառուների տները և խնամքի կենտրոնները, ծերերից շատերը այլևս նեցուկ չեն ունենում:
Բազմասերունդ ընտանիքների համար Հայաստանում համատեղ ապրելն այս դեպքում դառնում է գոյատևման միակ գործող տարբերակը: «Բազմասերունդ ընտանիքները միասին են ապրում, որովհետև այլ ելք չունեն»,- ասում է Հայրապետյանը՝ հավելելով, որ երեք, իսկ երբեմն էլ չորս սերունդ է ապրում նույն հարկի տակ:
Երևանի պետական համալսարանի հնագիտության և ազգագրության ամբիոնի վարիչ Մխիթար Գաբրիելյանի խոսքով՝ բազմասերունդ ընտանիքները նոր չեն, որ կան Հայաստանում: Դեռևս ուրբանիզացիայից առաջ՝ 50-60-ականներին, երբ մարդիկ աստիճանաբար տեղափոխվում էին քաղաք՝ աշխատելու կամ սովորելու, միասին ապրող մեծերից ու երիտասարդներից բաղկացած ընտանիքները գերիշխող մոդել էին Հայաստանում:
«Ծերերի դերի փոփոխությունները սկսվեցին խորհրդային 70-80-ական տարիներին, երբ ընտանիքի մոդելը փոխվեց,- ասում է Գաբրիելյանը: - Տնտեսական կայունությունը և բնակարանների մատչելիությունը քաղաքներում աստիճանաբար հանգեցրեցին ընտանիքների տրոհմանը ավելի փոքր բջիջների: Բայց երկրի պատմության ընթացքում սոցիալ-տնտեսական գործոնները ժամանակ առ ժամանակ «հետ ու առաջ» են արել այս միտումը»:
«Ամենամեծ ձևափոխությունը սկսվեց հետխորհրդային տարիներին՝ 90-ականներին, սոցիալ-տնտեսական ծանր պայմանների հետևանքով,- ասում է Գաբրիելյանը: - Ընտանիքները պետք է միավորվեին, որպեսզի կարողանային հաղթահարել դժվարությունները: Հատկապես ձմռան ընթացքում, վառելիքի գների պատճառով ավելի նպատակահարմար էր նույն տանիքի տակ ապրել»:
Երբ վիճակը վերջապես կայունացավ Հայաստանի՝ խորհրդայինից դեպի անկախ պետություն փոթորկալի անցումից հետո, ընտանիքները շարունակեցին ընդհատված էվոլյուցիան դեպի երկսերունդ ընտանիքների մոդելը: Նոր տեխնոլոգիաները, օրինակ՝ ինտերնետը, Արևմտյան Եվրոպայի երկրների և ԱՄՆ-ի ազդեցությունն էլ ավելի խթանեցին արժեհամակարգի փոփոխությունները: «Երիտասարդներն ավելի լիբերալ են դառնում իրենց հայացքներում և ավելի համարձակ ու նախաձեռնող: Նրանք ձգտում են գնալ արտերկիր և ավելի անկախ կյանք վարել»,- ասում է Գաբրիելյանը:
Սակայն ներկայիս տնտեսական անկման հետևանքով նրանք նորից վերադառնում են բազմասերունդ ընտանիքի մոդելին: Միևնույն հարկի տակ ապրելը, այդուհանդերձ, այնքան դժվար չէ, որքան կարող է թվալ: Ըստ 2008 թ. ԱՎԾ ուսումնասիրության՝ տարեցները ընտանիքում մեծ ներդրում ունեն՝ հոգ տանելով ընտանիքի հիվանդ կամ հաշմանդամ անդամի մասին, կատարելով միապաղաղ և ժամանակատար տնային աշխատանք, ինչպես նաև խնամելով երեխաներին՝ այդ կերպ թեթևացնելով ընտանիքի ֆինանսական բեռը:
Չնայած սոցիալական դժվարություններին՝ տիկին Ռոզայի ընտանիքն ասում է՝ ուրախ է, որ միասին են ապրում: Տիկին Ռոզան դստեր և երեք թոռների հետ ժանյակազարդ սփռոցով ծածկված սեղանի վրա արագ-արագ շարեցին շոկոլադով տորթ, ձմերուկ և անուշաբույր սուրճ՝ հյուրասիրելու լրագրողին (ինձ): «Ինձ համար հաճելի է ընտանիքիս հետ ապրելը, դա ավանդույթ է,- ասաց նա ու լայն տարածեց ձեռքերը՝ ասես օդը գրկելով: - Եթե անգամ առանձին տուն էլ ունենայինք, միևնույն է՝ կնախընտրեի ընտանիքիս հետ ապրել»:
Թեև տիկին Ռոզան կցանկանար, որ բնակարանն ավելի ընդարձակ լիներ՝ ավելի շատ սենյակներով և յուրաքանչյուրն իր անձնական տարածքով, այդուհանդերձ, նրա կարծիքով, ավանդական ընտանիքը, անկասկած, ամենահաջող մոդելն է: Որպես 74-ամյա ամուսնուց հետո ընտանիքի երկրորդ անձ՝ տիկին Ռոզայի դերն առանցքային է: «Ես հա´մ մաքրությունն եմ անում, հա´մ առևտուրը, հա´մ էլ ճաշն եմ եփում»,- ասում է նա: Եվ երբ գործը հասնում է հավելյալ ծախսերը հոգալու համար թանկարժեք իր վաճառելուն, դա էլ է նրա պատասխանատվությունը:
Ինչպես ավանդական հայ ընտանիքներում, այստեղ ևս տիկին Ռոզայի ամուսինն ընտանիքի ինքնանշանակ գլուխն է: Այն հարցին, թե ինչո´վ է ամուսինը զբաղվում, կինը ծիծաղելով պատասխանում է. «Ամբողջ օրը հեռուստացույցի առաջ նստած ա: Հայ տղամարդու գործի անունն էդ ա»:
Ընտանիքի մյուս անդամները ևս չեն դժգոհում միասին ապրելուց, անգամ 11-ամյա Վահագն Պողոսյանը: Հպարտ-հպարտ ցույց տալով ոսկե, արծաթե և բրոնզե մեդալները, որ շահել է կարատեի տարբեր մրցաշարերից, ասում է, որ ուզում է պրոֆեսիոնալ մարզիկ դառնալ: Այն հարցին, թե որտե՞ղ կուզենար ապրել, եթե աշխարհի չեմպիոն դառնար, պատասխանեց.
![](images/calendar.png)
Կարդացեք նաև
![Կանանց հարաբերությունների խնդիրները տղամարդկանց հետ. urolog.am Կանանց հարաբերությունների խնդիրները տղամարդկանց հետ. urolog.am](up/article/small/file_63422_8741610.jpg)
Տղամարդկանց և կանանց հարաբերությունների դինամիկան մարդկության ամբողջ պատմության ընթացքում եղել է ինտրիգների, խոսակցությունների և քննարկումների առարկա...
![](images/calendar.png)
![Պլատոնական սեր Պլատոնական սեր](up/article/small/file_63372_2599202.jpg)
Հույն փիլիսոփա Պլատոնն իր «Սիմպոզիում» և «Ֆեդրոս» աշխատություններում քննարկել է սեռականության և սիրո փիլիսոփայությունը։ Փիլիսոփայական տեսանկյունից Պլատոնն ուսումնասիրել է մարդկային...
![](images/calendar.png)
![Համբույրի տեսակները. urolog.am Համբույրի տեսակները. urolog.am](up/article/small/file_61643_5977051.jpg)
Ըստ արտահայտած զգացմունքների համբույրը կարելի է բաժանել հետևյալ տեսակների.
Սիրո համբույր. արտահայտում է սիրահարների միջև սիրո և կրքի զգացումը: Սիրո համբույրները, որոնք...
![](images/calendar.png)
![Lավագույն զուգընկեր գտնելու գաղտնիքները Lավագույն զուգընկեր գտնելու գաղտնիքները](up/article/small/file_60849_5840488.jpg)
Շատ հաճախ ականատես ենք լինում սիրող զույգերի սիրային պատմության, երբ նրանք շատ սիրալիր ու համերաշխ են, ու հանկարծ սերն ավատրվում է բաժանումով կամ ամուսնալուծությամբ...
![](images/calendar.png)
![Անհավատարմության պատճառները. urolog.am Անհավատարմության պատճառները. urolog.am](up/article/small/file_60505_7684917.jpg)
Անհավատարմությունը (Infidelity) միշտ չէ, որ զույգերի վատ հարաբերությունների արդյունք է: Հաճախ անհավատարիմ տղամարդիկ իրենց կանանց համարում են գրավիչ ու ցանկալի։ Իսկ կանայք, սովորաբար...
![](images/calendar.png)
![Սեռական խանդ. urolog.am Սեռական խանդ. urolog.am](up/article/small/file_60352_9479384.jpg)
Սեռական խանդը ( Sexual jealousy) ճանաչողական, զգացմունքային և վարքային արձագանքն է զույգերի հարաբերությունների ենթադրյալ կամ իրական սպառնալիքի նկատմամբ: Այն կարող է լինել ահազանգ զույգերի մոտալուտ...
![](images/calendar.png)
![Ինչո՞ւ են զույգերը դադարում «սիրել» միմիանց. urolog.am Ինչո՞ւ են զույգերը դադարում «սիրել» միմիանց. urolog.am](up/article/small/file_60222_6511891.jpg)
Ինտիմ հարաբերությունների կամ սեքսի մասին խոսելը շատ հաճախ զույգերի համար բարդ ու ցավոտ խնդիր է: Զույգերը կարող են դադարեցնել սեռական հարաբերությունները անվստահության, հոգնածության, ձանձրույթի այլ պատճառներով...
![](images/calendar.png)
![Ո՞ր կանանց են ցանկանում տղամարդիկ.urolog.am Ո՞ր կանանց են ցանկանում տղամարդիկ.urolog.am](up/article/small/file_59475_8711275.jpg)
Շատ են այն հատկանիշները, որոնք տղամարդիկ ուզում են տեսնել կնոջ մեջ, սակայն նրանք ավելի շատ են ցանկանում այն կանանց, որոնք...
![](images/calendar.png)
![Ամուսնալուծության ֆիզիկական և հոգեբանական հետևանքները. urolog.am Ամուսնալուծության ֆիզիկական և հոգեբանական հետևանքները. urolog.am](up/article/small/file_58958_6310076.jpg)
Ամուսնալուծության հետևանքները կարող են լինել ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ` հոգեբանական: Առողջության վրա ամուսնալուծության հնարավոր ազդեցությունները տղամարդկանց և կանանց շրջանում տարբեր են...
![](images/calendar.png)
![Սեռական գրավչություն. urolog.am Սեռական գրավչություն. urolog.am](up/article/small/file_58625_3050714.jpg)
Սեռականությունը դա հակառակ սեռի նկատմամբ սեռական պահանջն է, իսկ սեռական գրավչությունն` այդ պահանջը բավարարելու միջոցը կամ ռազմավարությունն է։ Այդ «ռազմավարության» շնորհիվ մարդը...
![](images/calendar.png)
![Անսեքս ամուսնություն ( Sexless marriage). urolog.am Անսեքս ամուսնություն ( Sexless marriage). urolog.am](up/article/small/file_58004_2987570.jpg)
Գիտնականները հաստատում են, որ սեռական գոհունակությունն ունի շատ կարևոր դեր` զույգերի առողջ փոխհարաբերության համար։ Հետևաբար, զուգընկերոջ սեռական ցանկության անկումը կարող է վտանգել այդ հարաբերությանը...
![](images/calendar.png)
![Ամուսնական ադապտացիան և համատեղելիությունը՝ որպես ընտանիքի ամուր հիմք Ամուսնական ադապտացիան և համատեղելիությունը՝ որպես ընտանիքի ամուր հիմք](up/article/small/file_57469_7563186.jpg)
Ամուսնությունը տղամարդու և կնոջ հարաբերություններն են, ուր երկու կողմերի անկախությունը միատեսակ է, կախվածությունը՝ երկուստեք, իսկ պարտավորություններ`՛ փոխադարձ...
![](images/calendar.png)
![Հոր դերը երեխայի դաստիարակության հարցում. urolog.am Հոր դերը երեխայի դաստիարակության հարցում. urolog.am](up/article/small/file_55855_6741296.jpg)
Կյանքի առաջին տարում շատ կարևոր է հոր դերը երեխայի ֆիզիկական զարգացման և հիմնական շարժիչ հմտությունների ձևավորման մեջ: Որպես կանոն, հոր և երեխաների խաղերը տարբերվում են այն բանից, թե ինչպես է մայրը զվարճացնում իր փոքրիկներին...
![](images/calendar.png)
![Գիտնականները պարզել են, թե ինչու են խելացի մարդիկ դժվար սիրահարվում. mediamag.am Գիտնականները պարզել են, թե ինչու են խելացի մարդիկ դժվար սիրահարվում. mediamag.am](up/article/small/file_43728_9964749.jpg)
Mediamag.am-ը առաջարկում է հետաքրքիր մտորում, որը թույլ կտա մի նոր հայացք գցել սովորական դարձած իրերին։ Եվ այսպես, ինչո՞ւ է խելացի մարդկանց համար այդքան դժվար գտնել երկրորդ կեսին...
![](images/calendar.png)
![](images/white_bl.gif)
![](images/white_br.gif)
![](images/white_tr.gif)
![](images/white_tl.gif)
ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ
-
Ժողովրդական դեղամիջոցներ
-
Հղիություն. 4-րդ ամիս
-
Հղիություն. 7-րդ ամիս
-
Կոճապղպեղ նույնն է՝ իմբիր, Ginger եւ Zingiber Officinale
-
Հղիություն. 6-րդ ամիս
-
«Արագիլ» հիմնադրամը ստեղծված է՝ օգնելու անպտղությամբ տառապող զույգերին. Կարինե Թոխունց
-
Հղիություն. 2-րդ ամիս
- 4-7 ամսական երեխաների սնուցումը
-
Ամուսնական առաջին գիշերը
-
Ընկերության մասին
-
Ինչպես ազատվել անցանկալի մազերից
-
Խնձորը` պզուկների դեմ. ազատվիր նրանցից 1 գիշերվա ընթացքում
-
Պարզվում է ապագա երեխայի սեռը կախված է մայրիկի սնունդից
-
Դդում
-
Կոճապղպեղ՝ նիհարելու համար (կոճապղպեղի թեյ)
-
Հիվանդություն, որը փոխում է մեր կյանքը` կրծագեղձի քաղցկեղ
-
Սեռական գրգռում
-
Արգանդի միոմա. նախանշանները, պատճառներն ու բուժումը
-
Երիցուկ դեղատնային - Ромашка аптечная - Matricaria chamomilla L.
-
Չիչխանի օգտակար հատկությունները
-
Քարավուզ (նույն ինքը՝ նեխուր)
-
Ինչպես ազատվել բերանի վատ հոտից`պարզ միջոց
-
Դիմակներ` մազերի համար
-
Հղիություն. 1-ին ամիս
-
Կրծքի ցավե՞ր ունեք. ինչ անել
-
Ընդհանուր տեղեկություններ մարմնի համակարգերի մասին
-
Ընտրություն ըստ հորոսկոպի
-
Հիվանդություն, որի համար պետք չէ ամաչել (թութք)
-
Հեշտոցային արտադրության պատճառները. մասնագետի անդրադարձը
- Բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ախտահարումը սովորական բշտախտի ժամանակ (սկիզբը` նախորդ համարում)
-
Հղիությունը և նախապատրաստվելը դրան
- Խոսենք այդ մասին. ձեռնաշարժություն
-
Երբ գլխացավն ախտանիշ է: Հանճարեղ և օժտված մարդկանց հիվանդություն
-
Լեղաքարային հիվանդություն. բուժման մեթոդները
-
Սեռական թուլության առաջին նախանշանները. news.am
-
Էկզեմայի տեսակները և բուժումը
-
Ուլտրաձայնային դոպլերոգրաֆիա (երկակի (դուպլեքս) անոթների)
-
ՈւՆԱԲԻ: Արևելյան բժշկության գաղտնիքները
-
Իրիդիոսքրինինգ
-
Գամմա-դանակը նշտարի փոխարեն